Eğitimde Yapay Zekâ ve Uygulamaları

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.15116179

Anahtar Kelimeler:

eğitim, yapay, zeka

Özet

Bu araştırmanın amacı, yapay zekanın eğitimdeki yerini ve önemini belirlemek ve eğitim alanında (okul öncesi, ilköğretim, yabancı dil eğitimi ve özel eğitim) yapay zeka uygulamalarını incelemektir. Literatür incelendiğinde son yıllarda eğitimde yapay zeka ile ilgili araştırmaların arttığı görülmektedir. Ancak eğitimde kullanılabilecek yapay zeka uygulamaları ile ilgili çalışmaların daha sınırlı olduğu belirlenmiştir. Bu bakımdan bu araştırmanın önemli, özgün ve eğitim alanına katkı sağlayacağı söylenebilir. Nitel araştırma yöntemleri içerisinde doküman analizi deseni kullanılarak yürütülen çalışmanın veri toplama kaynakları yapay zeka ile ilgili araştırmalardır. Bu doğrultuda ulusal ve uluslararası literatürde 2000-2024 yılları arasında yapay zekanın eğitimdeki önemi ve eğitimde kullanılabilecek yapay zeka uygulamaları ile ilgili araştırmalar incelenmiştir. Araştırma verileri betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Bulgulara göre yapay zekanın teknolojik ve dijital gelişmeler açısından birçok sektörü, özellikle eğitimi etkilediği, gelecekte bu etkinin artarak devam edeceği öngörülmektedir. Yapay zeka, eğitimde öğrenme süreçlerini iyileştirmek, kişiselleştirilmiş öğrenme fırsatları sağlamak ve öğretmenlerin yükünü hafifletmek için büyük bir potansiyele sahiptir. Eğitimde kullanılabilecek yapay zeka uygulamaları, öğrenci performansını analiz eden yazılımlardan dil öğreniminde kullanılan sohbet robotlarına kadar uzanır. Bu araçlar öğrenme materyallerini zenginleştirir, daha verimli bir öğrenme süreci yaratır ve bireylerin eğitimden maksimum fayda sağlamasını sağlar. Bu bağlamda, yapay zekanın eğitim alanında önemli bir yere sahip olduğu, gelecekte daha fazla önem kazanacağı ve eğitim alanında kullanılabilecek yapay zeka uygulamalarının her geçen gün artacağı söylenebilir.

Referanslar

Acar, O. (2020). Yapay zekâ fırsat mı yoksa tehdit mi? Kriter Yayınevi.

Alanoğlu, M., & Karabatak, S. (2020). Eğitimde yapay zekâ. F. Güçlü-Yılmaz ve M. Naillioğlu-Kaymak (Eds.). Eğitim araştırmaları içinde (ss. 175-186). Eyuder Yayınları.

Al-Tkhayneh, K. M., Alghazo, E. M., & Tahat, D. (2023). The advantages and disadvantages of using artificial intelligence in education. Journal of Educational and Social Research,13(4), 105-117.

Altun, D. (2019). Sanal gerçeklik ve yapay zekâ. G. Telli (Ed.), Yapay zekâ ve gelecek içinde (ss. 139-157). Doğu Kitapevi.

Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 71-80. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baebd/issue/55426/690058

Aşık, F., Yıldız, A., Kılınç, S., Aytekin, N., Adalı, R., & Kurnaz, K. (2023). Yapay zekanın eğitime etkileri. International Journal of Social and Humanities Science Research (JSHSR), 10, 2100-2107.

Atay-Karlıdağ, B. (2024). Yapay zekâ teknolojisi destekli işlenen solfej derslerine ilişkin bir eylem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.

Ballıdağ, M, (2024). The impact of ai-based chatbots on speaking anxiety among efl learners (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Medeniyet University.

Barua, P. D., Vicnesh, J., Gururajan, R., Oh, S. L., Palmer, E., Azizan, M. M., ... & Acharya, U. R. (2022). Artificial intelligence enabled personalised assistive tools to enhance education of children with neurodevelopmental disorders-a review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1192.

Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuhfed/issue/46796/586804

Bayraktar, B., Gülderen, S., Akça, S., & Serin, E. (2023). Yapay zekâ teknolojilerinin eğitimde kullanımına yönelik öğretmen görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(11), 2012-2030. https://uleder.com/index.php/uleder/article/view/380

Caygın, F., & Yavuz, C. (2020). Yapay zekâ ve çocuk haklarına kısa bir bakış. İstanbul Barosu Dergisi, 94(3), 218-229.

Chassignol, M., Khoroshavin, A., Klimova, A. & Bilyatdinova, A. (2018). Artificial intelligence trends in education: A narrative overview. In Procedia Computer Science, 136, 16-24. https://doi.org/10.1016/j.procs.2018.08.233

Chen, X., Xie, H., Zou, D., & Hwang, G. J. (2020). Application and theory gaps during the rise of artificial intelligence in education. Computers and Education: Artificial Intelligence, 1, 100002. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2020.100002

Copeland, B. J. (2022). Artificial intelligence. Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence

Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. Pearson Education.

Çaylak, M. (2024). Üstün yetenekli öğrencilerde yapay zekâ destekli kodlama eğitiminin bilgi işlemsel düşünme becerilerine ve kodlamaya yönelik tutuma etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Tokat Gazi̇osmanpaşa Üni̇versi̇tesi̇.

Çiftçi, A.(2024). Ai assisted teaching: Practices and perspectives of instructors on using ai tools in elt [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe University.

Çoşkun, Y. (2023). Yapay zekâ 101. Gayri Nizamı Kitap Dergisi, 1, 1305-1324. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1361112

Drigas, A. S., & Ioannidou, R. E. (2013). A review on artificial intelligence in special education. Information Systems, E-learning, and Knowledge Management Research: 4th World Summit on the Knowledge Society, WSKS 2011, Mykonos, Greece, September 21-23, 2011. Revised Selected Papers 4, 385-391.

Ergün, B., & Alpan, G., (2024). Yabancı Dil Öğretiminde Yapay Zekâ ve Akran Dönütünün Öğrencilerin Yazma Becerilerine Etkisi. Lisansüstü Öğretmen Çalışmaları Kongresi (LOCK) / 09-12 Mayıs 2024 Güzelyalı/Çanakkale

Fahimirad, M. & Kotamjani, S. S. (2018). A review on application of artificial intelligence in teaching and learning in educational contexts. International Journal of Learning and Development, 8(4), 106-118.

González-Tigrero, R. O. (2024). Advantages and disadvantages of artificial intelligence in the learning process in teenagers [Unpublished master thesis]. Universidad Estatal Península de Santa Elena.

Gücük, G. (2022). İngilizce öğrenenlerin ve öğretmenlerin dil sınıflarında yapay zekâ kullanımına yönelik algısı [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.

Güleryüz, S. & Özcan, U. M. (2023). Artificial Intelligence Applications, Impacts on Education, and Future Directions. In: Kaygusuz, K. (ed.), Interdisciplinary studies on contemporary research practices in engineering in the 21st century. Özgür Publications. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub389.c1617

Humble, N., & Mozelius, P. (2019, October). Teacher-supported AI or AI-supported teachers. In European Conference on the Impact of Artificial Intelligence and Robotics (ECIAIR 2019) (pp. 157-164).

İşcan, H., ve Durgun, A. (2024). Yapay zekâ: Alt dalları ve uygulama alanları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(4), 201-234. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1574207

İşler, B., & Kılıç, M. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(1), 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejnm/issue/58097/738221

Kaplan, A., & Haenlein, M. (2019). Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence. Business Horizons, 62(1), 15–25. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2018.08.004

Kaplan-Rakowski, R., Grotewold, K., Hartwick, P., & Papin, K. (2023). Generative AI and teachers’ perspectives on its implementation in education. Journal of Interactive Learning Research, 34(2), 313-338.

Karabulut, E.(2024). Analysing the effects of ai-powered chatbots on the writing skills of english preparatory class students: An experimental study [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.

Koç, H. (2024). Eğitimde yapay zeka kullanımı: bir meta sentez çalışması the use of artificial intelligence in education: a meta-synthesis study [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üni̇versi̇tesi̇.

Krefting, L. (1991). Rigor in qualitative research: the assessment of trustworthiness. The American Journal of Occupational Therapy, 45(3), 214-222. https://doi.org/10.5014/ajot.45.3.214

Kuprenko, V. (2020). Artificial intelligence in education: Benefits, challenges, and use cases. https://medium.com/towards-artificial-intelligence/artificial-intelligence-in-educationbenefits-challenges-and-use-cases-db52d8921f7a

Luckin, R., Holmes, W., Griffiths, M. & Forcier, L. B. (2016). Intelligence unleashed: An argument for AI in education. Pearson Education.

Maraba, D. (2024). Dijital ve yapay zekâ araçlarıyla desteklenen öğrenme ortamlarında üniversite öğrencilerininsosyal-duygusal öğrenme becerilerinin keşfedilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İ̇bn Haldun Üni̇versi̇tesi̇.

Marino, M. T., Vasquez, E., Dieker, L., Basham, J., & Blackorby, J. (2023). The future of artificial intelligence in special education technology. Journal of Special Education Technology, 38(3), 404-416.

McCarthy, J. (2004). What is artificial intelligence? Technical report, Stanford University. http://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai

McCarthy, J. (2007). From here to human-level AI. Artificial Intelligence, 171(18), 1174-1182. https://doi.org/10.1016/j.artint.2007.10.009

Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Ed.: S. Turan). Nobel Yayın Dağıtım.

Metatla, O., Oldfield, A., Ahmed, T., Vafeas, A., & Miglani, S. (2019, May). Voice user interfaces in schools: Co-designing for inclusion with visually-impaired and sighted pupils. In Proceedings of the 2019 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 1-15).

Nuovo, A., Conti, D., Trubia, G., Buono, S., & Di Nuovo, S. (2018). Deep learning systems for estimating visual attention in robot-assisted therapy of children with autism and intellectual disability. Robotics, 7(2), 25.

Osetskyi V, Vitrenko A, Tatomyr I, Bilan S, Hirnyk Y, 2020, Artificial intelligence application in education: Financial implications and prospects. Financial and Credit Activity Problems of Theory and Practice, 2, 574-584.

Özgeldi, M. (2019). Yapay zeka ve insan kaynakları. G. Telli (Ed.), Yapay zeka ve gelecek içinde (ss. 198-222). Doğu Kitapevi.

Öztürk, G. (2024). Yapay zekâ destekli araçların i̇ngilizceyi yabancı dil olarak öğrenen çocukların kelime öğrenimi, kalıcılığı ve motivasyonları üzerindeki etkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üni̇versi̇tesi̇.

Öztürk, K. ve Şahin, M. E. (2018). Yapay sinir ağları ve yapay zekaya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, 6(2), 25-36.

Pokrivcakova, S. (2019). Preparing teachers for the application of AI-powered technologies in foreign language education. Journal of Language and Cultural Education, 7(3), 135-153.

Popenici, S. A., & Kerr, S. (2017). Exploring the impact of artificial intelligence on teaching and learning in higher education. Research and practice in technology enhanced learning, 12(1), 22.

Porayska-Pomsta, K., Alcorn, A. M., Avramides, K., Beale, S., Bernardini, S., Foster, M. E., ... & Smith, T. J. (2018). Blending human and artificial intelligence to support autistic children’s social communication skills. ACM Transactions on Computer-Human Interaction (TOCHI), 25(6), 1-35.

Schmidt, T., & Strasser, T. (2022). Artificial intelligence in foreign language learning and teaching: a CALL for intelligent practice. Anglistik: International Journal of English Studies, 33(1), 165-184.

Senger, Ş. (2024). K-12 Teachers’ awareness and perceptıons of artıfıcıal ıntellıgence in education [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.

Serpil Akkol, & Zehra Esra Balkan. (2024). Yapay Zekânın İlkokul Öğretmenleri Tarafından Kullanımı: 50 Öğretmen Üzerinde Uygulama. Social Sciences Studies Journal, 10(10), 1754-1770. https://doi.org/10.5281/zenodo.13990459

Sezer, H. (2024). Yapay zekâ yeni yazma öğretmeni mi? iİngilizcenin yabancı dil olarak öğretildiği sınıflarda chatgpt geri bildirimi ve öğretmen geri bildiriminin yazma yeterliliği açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yedi̇tepe Üni̇versi̇tesi̇.

Solmaz, K. (2024). Yapay zekâ temelli artırılmış gerçeklik teknolojisinin fen bilimleri dersinde kullanılabilirliğine dair öğretmen niyetlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.

Southgate, E., Blackmore, K., Pieschl, S., Grimes, S., McGuire, J., & Smithers, K. (2018). Artificial intelligence and emerging technologies (virtual, augmented and mixed reality) in schools: A research report. University of Newcastle. https://apo.org.au/node/254301

Su, J., & Yang, W. (2022). Artificial intelligence in early childhood education: A scoping review. Computers and Education: Artificial Intelligence, 3, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100049

Su, J., Ng, D. T. K., & Chu, S. K. W. (2023). Artificial intelligence (AI) literacy in early childhood education: The challenges and opportunities. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4, 100-124.

Talan, T. (2022). Eğitimde dijitalleşme ve yeni yaklaşımlar. Efe Akademi Yayınları.

Ulaşan, F. (2023). The Use of Artificial Intelligence in Educational Institutions: Social Consequences of Artificial Intelligence in Education. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1305-1324. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1361112

Üretmen, S.(2024). Department of foreign language education english language teaching program [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Unıversity.

Vincent-Lancrin, S., & van der Vlies, R. (2020). Trustworthy Artificial Intelligence (AI) in Education: Promises and Challenges. OECD Education Working Papers, No. 218. OECD Publishing.

Wang, J., Wang, S., & Zhang, Y. (2023). Artificial intelligence for visually impaired. Displays, 77, 1-17. https://doi.org/10.1016/j.displa.2023.102391

Wang, P. (2019). On defining artificial intelligence. Journal of Artificial General Intelligence, 10(2), 1–37. https://doi.org/10.2478/jagi-2019-0002

Yazıcı, S. Ç., & Erkoç, M. (2023). Fen bilimleri grubu öğretmenlerinin uzaktan eğitim sürecinde yapay zekâ kullanma durumlarının analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 2682-2704. https://doi.org/10.53444/deubefd.1316144

Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7. baskı). Seçkin Yayıncılık.

Yıldız, E. V. (2024). Yabancı dil olarak i̇ngilizce öğretmenlerinin, öğrencilerin konuşmaya katılımını teşvik etmede yapay zekâ araçlarının etkililiğine ilişkin algıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi̇ Üni̇versi̇tesi̇.

Yılmaz, . K. (2024). Yapay zekâ ile geliştirilmiş materyal kullanımının yabancı dil olarak i̇ngilizce okuma motivasyonu üzerindeki etkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İ̇stanbul Medeni̇yet Üni̇versi̇tesi̇.

URL 1 Anadolu Ajansı. (2020, Mayıs 02). EBA'da öğrencilerin sorularını 'yapay zekalı asistan' yanıtlayacak. NTV: https://www.ntv.com.tr/teknoloji/ebada-ogrencilerin-sorulariniyapay-zekali-asistan-yanitlayacak,_Wov16DviUu5wIqAIDtL3A

URL 2 https://dogm.meb.gov.tr

URL3 https://yegitek.meb.gov.tr/meb_iysdosyalar/202407/12172521mebnekyapayzekaraclari12 07 2024_web.pdf

Yayınlanmış

2025-03-31

Nasıl Atıf Yapılır

Kaçar, T., & Avşaroğlu, E. (2025). Eğitimde Yapay Zekâ ve Uygulamaları. Journal of Elementary Education: Theory and Practice (JELEDU), 3(1), 99–129. https://doi.org/10.5281/zenodo.15116179